Unha merendola desconcertante (por Paula Cespón Abuín)

O pasado 18 de xaneiro no auditorio de Rianxo, presentaron a obra “Merendola Desconcertante”. Durante unha hora, catro mulleres coñecidas como daBiselas, Sabela Galgán, Bea Rodríguez, Carlota Salgado e Valeria González, un conxunto de mozas que estiveron un tempo no conservatorio de música especializándose no instrumento que soou durante toda a obra, a frauta traveseira; permitíronnos desfrutar dunha obra dramática diferente ás demais, unha fusión de literatura e música. Ademais de presentar ilutracións e a colaboración de Merchi Pimentel e Francisco Gómez, actriz e actor do teatro Airiños.

A obra teatral comeza sendo unha merenda, hai unha mesa cun mantel, ademais dunhas copas de viño e unha cesta de froita. Pero despois de cinco minutos a merendola pasou a ser un concerto, máis un homenaxe a Castelao, concretamente á súa carreira literaria.

A primeira parte da obra fai referencia aos eucaliptos, a especie invasora, e a medida que unha das integrantes ía numerando e explicando os pasos que había que realizar ata acabar con ela, as demais frautistas creaban un ritmo co que seguía a historia. Nesta parte da obra, acabaron afirmando que a “Xente rodeada de tanto cemento e cristal que non se lembra da terra que temos debaixo”, algo que fai reflexionar sobre a actualidade, onde as antigas paisaxes van desaparecendo e pérdese o esencial da nosa terra.

A seguinte parte xira arredor do conto “O Inglés” pertencente a “Retrincos”, que foi publicado en 1914. Aborda o patriotismo dun xeito menos cómico e máis serio. Logo pasaron á terceira historia. Esta trataba a trama amorosa dunha laranxa e unha mazá. A continuación participaron a colaboradora e colaborador do teatro Airiños, representando a obra “As vellas non deben namorarse”. Todo acompañado sempre de música que encaixaba co ambiente da situación que se estaba desenvolvendo.

Finalmente, os últimos dez minutos foron dedicados a interpretar tres cancións facendo referencia ás “Novas Miúdas” que aparecían no xornal que entregaban ao entrar no auditorio. A primeira era a melodía da Panteira Rosa, que nada máis empezar a soar xerou emocións no público por ser un ritmo moi coñecido. A seguinte aludía a unha boxeadora, Jéssica Chávez, abatida por unha pulpeira do Carballiño; polo que imitaron a melodía que soa antes de cada pelexa. E na última nova necesitábase a unha ou un bombardista; polo que un home subiu ao escenario e tocou, xunto con elas, a última canción.

A obra foi diferente, mesmo desconcertante por inesperada, ao empregar instrumentos para representar as diferentes situacións, pois iso marcou unha diferenciación coas obras teatrais ás que o público está afeito. Seguramente para as rianxeiras e rianxeiros que asistiron ao espectáculo a parte máis emotiva protagonizouna o grupo Airiños. Peo a escena máis divertida de toda a obra foi a transformación dos vellos de Castelao nunha vella namorada dun mozo. Pola contra, a parte máis seria foi a do “O inglés ”. 

Realmente, non hai un mellor título para esta obra, “Unha merendola desconcertante", porque unha vez as mulleres se erguer das súas cadeiras comeza un espectáculo que ninguén espera.

É o galego unha lingua normalizada nos medios de comunicación? (por Julián Martínez Suárez)

 

O ser humano é o único ser que tropeza dúas veces coa mesma pedra, que non toma conciencia dos seus erros. No ano 1886 o xornal “El Heraldo Gallego” reclamou a necesidade de ter máis prensa en galego, para normalizar a súa situación. Un século despois, no 1983 apróbase a Lei de Normalización Lingüística, co fin de mellorar a situación do galego en sociedade. Cincuenta anos despois os avances foron escasos.

Como é ben coñecido, a travesía do galego ao longo dos séculos tivo momentos de esplendor, pero na súa foron treboentos, cunha gran represión exercida contra o idioma e os seus falantes. Pois ben, coa Constitución do ano 1978 protexeuse e defendeuse o emprego do galego despois da ditadura, o cal foi aínda máis fortalecido co Estatuto de Autonomía do 1981 ao ser declarado lingua propia. Críase que con isto acabaríanse os problemas do pasado, como os prexuízos e a diglosia, mais seguen pasando. Nisto xogan un papel clave os medios de comunicación, e os que están escritos en galego xogan en segunda (ou terceira) división.

Chomsky deu unha definición ideal sobre a función dos medios de comunicación. Esta é transmitir mensaxes á sociedade, incluíndo códigos e valores de comportamento (estereotipos) co fin de crear unha sociedade ideoloxicamente idéntica, a cal é máis sinxela de controlar. Cabe destacar que o xornalismo, o labor comunicativo en xeral nunca pode ser obxectivo, depende da ideoloxía de quen informa e de quen lles paga, o cal pode causar a fabricación ou a ocultación de verdades e interpretacións vantaxistas de estatísticas.

Pois ben, como a situación do galego históricamente foi inferior ao castelán, os medios contribuíron a alimentar os prexuízos e consolidar a inferioridade do galego. O máis problemático disto foi a incapacidade de resposta por parte de Galicia, pois a súa voz non era escoitada. A difusión destas ideas evolucionou cos avances das tecnoloxías: os xornais, a radio, a televisión e hoxe en día as redes sociais, o cal facilitou este suceso. Estas van dirixidas maioritariamente aos máis novos, sinxelos de manipular. Vese que a estratexia ten éxito, pois é este grupo de idade o que abandona o galego máis habitualmente, por culpa da revolución que causou Internet. Nunha estatística do IGE deste ano revelouse que só o 3% dos galegofalantes enquisados navegan maioritariamente en galego, mentres o 70% cambia de idioma nas redes.

Outro feito asociado é a falta de presenza do galego nos medios de comunicación. Os xornais máis recoñecidos do noso territorio, La Voz de Galicia e o Faro de Vigo, son en castelán. Só hai un xornal que publica diariamente en galego: Nós Diario. No ámbito da televisión e a radio destaca a CRTVG, pero é pública, pagada polo pobo. A falta de iniciativa privada tamén é algo negativo. O idioma propio de Galicia non capta a atención de capitais foráneos, o cal leva a reflexionar sobre se as accións políticas levadas a cabo son as correctas. Na sociedade capitalista que domina o mundo occidental o diñeiro é imprescindíbel. Esa é unha das causas que fai que o galego non goce de prensa de seu. Hai medios (máis de 140) mais a falta de investimentos réstalles visibilidade. Cabe recordar novamente o suceso denunciado por “El Heraldo Gallego” no 1876. Palabras que novamente caen no esquecemento.

Con todo isto vese que se precisan medios de comunicación en galego, xa que contribúen á normalización lingüística e acabar coa diglosia. Cómpre tomar medidas dende as institucións de poder para dar visibilidade á lingua e demostrar que é válida para todo tipo de ámbitos.

A voz de Galicia non é en castelán, é en galego.

OS ÚLTIMOS PENSAMENTOS DE EDELMIRO

Eu partín da miña terra, deixando atrás o meu fogar e á miña nai, ca idea de amasar unha boa fortuna nas antigas colonias e voltar xunto á miña nai e darlle unha vida digna no tempo que nos quedara por vivir. Emigrei con todos os cartos que a nosa familia posuía e cando cheguei a México traballei en multitude de oficios. 

Primeiro traballei nas obras públicas durante casi nove anos, despois entrei a traballar como peón de almacén durante os seguintes once anos, o que me fixo achegarme ao oficio da hostelería, porén non fun que de triunfar neste sector. 

Máis tarde, cumprín como chófer daquelas xentes ricas, quenes falaban de negocios todos os días, polo tanto aprendín algunhas cousas básicas para poderen enriquecerme máis rápido e poder voltar á casa. Así foi como, trece anos despois de empezar a traballar como chófer, aforrei a cantidade suficiente de cartos para mercar unhas terras e dedicarme ao comercio da cana de azúcar, que neste tempo era moi fecundo.

 Agora, tras pasaren corenta anos na emigración botando de menos á miña nai e o meu fogar, conseguín amasar unha boa fortuna. Porén, neste difícil percorrido que iniciei a temprana idade dos vinteún anos, cheguei ignorante das enfermidades tropicais ás que me expuña e enfermei gravemente.
Nestes íntres estou escribindo unha carta para a miña nai querida, inevitablemente recostado na cama sentenciado a morte por causa da tuberculose.

 Hoxe cúmprense corenta anos dende que emigrei da miña terra, co soño de voltar algún día con cartos, co traxe novo, garavata e o mellor coche que houbera. A pesar de coñecer o meu fatal destino e ser consciente de que non poderei voltar a ver á miña querida nai, son feliz imaxinándome ao seu carón, pensando na miña infancia e os seus atentos coidados.

 Espero, miña nai, que poidas vivir ben con estes cartos todos os anos que todavía che quedan de vida. Quérote mamá...

Un berro no silencio

Un berro no silencio

         A Guerra Civil foi un acontecemento que enfrontou a pais, fillos, irmáns e amigos. Non houbo gañadores, pero si perdedores, e os que escolleron o bando equivocado, tiveron que enfrontarse á morte, ao exilio, ou cando menos ao silencio: a calar os seus ideais, a cesar a súa loita, e a ver como o país que desexaban para os seus descendentes, convertíase nunha utopía.

         Nunha casa “roxa”, descendentes do último alcalde republicano rianxeiro, continua ese silencio a día de hoxe. Meu avó nunca falou do acontecido durante a guerra. Miña nai sempre conta que era algo vetado, algo do que non se lle podía preguntar. Pero el relatoume “Meu pai tivo moita sorte, pois sempre foi moi boa persoa. O seu cuñado era xeneral  dos nacionais en Asturias o cal nos axudou en todo momento e por iso non tivemos que marchar de Rianxo, a pesar de que estaba metido de cheo en política”. Non hai un exemplo máis preto a min do silencio dunha guerra, cando escoito a meus avós repetir día si e día tamén: “Nunca vos metades na política”.

         Nunca se produciu ese berro, porque lle quitaron a voz. Vivían do que as tías de meu avó gañaban como mestras, vendo como todos os miraban por riba do ombreiro, porque eles tiveran sorte, as únicas represalias que tiñan era ver como seus fillos pasaban fame, sen poder traballar porque levaban na fronte escrita a palabra “ROXOS”, pero lembremos, unha vez máis que eran afortunados.

         Meu avó era un rapaz “moi comedoriño”, como se di na miña casa, polo que cando empezou a faltar a comida para el e seus irmáns, acostumaba a irlle pedir comida aos seus veciños: “Recordo chorar na porta dos veciños do lado, sempre se apiedaban de min, e dábanme parte da bola de pan. Facíalles graza que un rapaz gordiño chorara por fame. Meu pai estaba acostumado a baixar a cabeza pola rúa, e agora facíao tamén ao saír á porta da súa casa, por culpa de seu fillo que ía rogando comida”.

         Na actualidade, o niño de “roxos” que foi o Bar Nine, quedou impregnado de silencio. Meu avó puido traballar nel, porque cesaron as represalias  (deixáronlle telo aberto) e iso foi máis que suficiente. É fogar, lugar de risas e lugar de xuntanza, unha pequena taberna familiar, que esqueceu calquera sufrimento pasado, pois así tiña que ser “e non te metas nunca en política, porque para que?”.

Camiños de luz e sombra

A etapa de posguerra (1936-1975) vén marcada pola Guerra Civil. A consecuente ditadura reprime tanto a cultura como a lingua e retén á literatura no fondo do caixón. Porén, cando os intelectuais comezan a preparar a bagaxe procuran levar un pouco da súa terra. Vacían o roupeiro ata o fondo e almacenan todo o seu contido na maleta. A literatura, ata entón oculta na escuridade de onde a luz non alcanza, cruza o océano no interior dunha valixa ata chegar a terra firme. A literatura exiliouse. Esa viaxe en barco abriu unha vía de salvación para ela. Sobreviviu en América grazas á actividade cultural. Grazas á publicación de libros, ás representacións teatrais, ás emisións radiofónicas. Co paso dos anos os tempos acougan e a censura amaina. Aqueles portadores de maletas voltan para a súa terra, e coa fundación en 1950 da Editorial Galaxia voltan tamén a publicar. Con eles xorden tres xeracións diferentes: A Xeración do 36, a Promoción de Enlace e os poetas das “Festas Minervais”. Dentro destes últimos, nacidos entre os anos 40 e 50, atópase encadrado Manuel María. A súa produción literaria é das máis ricas e extensas da literatura galega. Podemos dividila en catro etapas. Comeza a súa carreira influenciado pola Escola das Tebras, poesía intimista de enfoque pesimista, que mestura contidos existencialistas e fórmulas surrealistas; saborea a poesía paisaxística e percorre a denuncia, combatindo e afirmándose no nacionalismo, para finalmente chegar ao intimismo. 

Camiños de luz e sombra pertence á terceira etapa. O día 11 de novembro de 1959 firmaron Manuel María e Saleta Goi, Os carreiros do soño. Seguidamente puxéronse a escribir Os carreiros da morte, continuación do primeiro. Ambas series de poemas forman unha unidade titulada Camiños de luz e sombra que, ó xuízo dos autores, define o contido do poemario. O resultado das súas dúbidas, medos e temores foi este libro, que foi quedando inédito ata que no ano 2000, en edición privada e para celebrar a inauguración da "Galeria Sargadelos" de Monfone de Lemos, foi feita unha edición de Os carreiros do soño. O propio autor di que quizais os versos envelleceron de máis, pero que gardan parte do desasosego e tremor co que foran escritos hai corenta anos, xa que a problemática existencial e esencial do ser humano non muda doadamente.

O poema presentado é o cuarto do primeiro dos poemarios, Os carreiros do soño . Os seus once primeiros versos alinéanse centrados, dispostos dun xeito dispar, con espazos e figuras distintas. Semella que a forma acompaña ao contido, xa que durante a infancia os versos achátanse e alónganse. Atópanse xogando. Pola contra, os catro últimos versos están xustificados. Semellan un bloque de pedra inamovible. Ese muro de formigón chamado realidade contra o que chocar ao espertar dun soño. Todo isto represéntase a través dunha lingua coidada, sinxeleza expresiva e un versolibrismo, que potencia o estilo narrativo do poema.
     O seu destinatario son os adultos, que nalgún tempo foron nenos. A voz que o narra faino dende un ton lírico e emocionado, mais sereno e nostálxico. Levada pola experiencia do pasado percorre cronoloxicamente o camiño da vida. Comeza pola infancia. Un carreiro de soños, un camiño de luz. Pasamos a nosa nenez co corpo neste mundo, pero coa mente noutra patria, a verdadeira. Inconscientes de que existen cousas tales como a morte, ou  sen entender que nalgún momento os pais tamén foron fillos e os avós non naceron vellos. Procurando a fantasía nos ríos de día e o medo de noite na cama. Alimentados pola tenrura da nai e protexidos polas súas apertas. Dura moi pouco. A Luz vaise perdendo e impide alumiñar a tebra. Son os anos os que a apagan. O tempo corre para todos. Non somos como Peter Pan. Os cimentos dos versos, afástannos do milagre, chántannos os pés na terra, aínda que nós mesmos saibamos que non temos salvación. Que chegados a ese punto todo está pecho ó noso redor. Perdemos a inocencia dos meniños. E berramos como tolos. E cúspímoslles ás estrelas.

As mulleres e os homes senten nostalxia da infancia. Manuel María conta verdades nos seus poemas. Verdades sinxelas, pero transcendentes e universais. Figura exemplar da literatura galega da segunda metade do século XX, revélase de xeito singular, non só pola riqueza creativa e temática da súa obra, senón tamén polo compromiso íntimo coa cultura, lingua e pobo.

MAMASUNCIÓN

Ollas para a súa foto día tras día, esperando a que volva, esperando novas del. Pasaron os anos, mucharon as flores e o teu cabelo foi sumando pinzas e perdendo cor. Teciches soa a túa tea, sembraches o teu nabal, vas por leña ó monte e vela arder no lar, onde ferve o pote do caldo que soa has de cear. O teu homiño perdeuse e ninguén sabe onde vai, nin que foi del. 

Ti esperas ás anduriñas que pasaron con el as ondas do mar, esperas que voen, voen e veñan e che digan onde está. Esperas que as anduriñas traian unha carta. 
Esperas na oficina de correos. Esperas, pero as anduriñas fai corenta anos que marcharon, corenta anos que non voltaron, corenta anos que non traen carta algunha. Semellas a viuva dun vivo, porque non hai nome para nai que queda sen fillo. 

O tic tac do reloxo soa igual tódolos días, a agulla cambia de posición cada segundo, un tempo concreto que leva durando o mesmo corenta anos. Miras as agullas, miras a foto do teu neno, e volves a mirar o reloxo. Pensas que estará facendo agora, como lle irá. Corenta anos e a posibilidade de saber del é o único que che dá folgos para erguerte cada día. Ata que a anduriña trae novas. Tantos anos esperando e dalgún xeito queres alongar a espera. Sabes que o feito de abrir esa carta vai a cambialo todo. Por iso decides vivir os últimos momentos aproveitando a esperanza que che queda.  Repañando o último sorriso, porque unha vez aberta pode que os teus dentes decidan agocharse para sempre. 

O reloxo soa agora doutro xeito. Máis ás présas. Desapareceu ese tic tac continuo e ininterrompido durante corenta anos. Din que o tempo é subxectivo, que a inquedanza acelérao.  Non sabes ler,  por iso as horas seguen a pasar. Tampouco ela sabe, por iso non che importou que lese a carta en alto, porque o que dicía non era realmente o que había escrito. E ti sabíalo. Ós poucos comezaches a aceptalo. A carta non traía boas novas e tiñas que afrontalo. Camiño da verdade empezaches a ollar doutro xeito. Antes atravesabas os sendeiros mirando cara o frente. Tiñas un obxectivo fixo: a oficina de correos. Agora camiñas máis paseniño, como intentando retrasar o momento. Camiñas consciente do teu redor. Consciente do rapaz que sempre estivo aí, pero que sempre ignoraches. Do rapaz que podía ser teu fillo, pero non é. 

El estaba lonxe, nas Américas. Procurando un anaco de pan para comer e un lugar onde durmir a cuberto. Tentando saciar a fame e o frío. Co corpo ó outro lado do charco, pero co pensamento no seu fogar. Co único anhelo de facer fortuna e voltar para a casa traxeado e conducindo o mellor dos coches. Estaba lonxe. E digo estaba, porque xa non está. Nin lonxe, nin preto. A anduriña trouxo riqueza, pero tamén soidade. Veu traxeada, conducindo un bo coche, desaxeitado para os camiños da aldea. Veu e nunca antes viñera. Os veciños asisten á entrega desa herdanza. E ti, aínda que rodeada de xente, sénteste máis soa ca nunca. 

Incinéralo. Queimas o seu corpo. As súas mans. A fortuna que fixera traballando. Ves como arden os cartos, mentres asistes a unha orquesta de berros, golpes e esixencias. “Abre a porta, abre a porta!”. O poder do diñeiro. Non abras. Queren o que queda do teu fillo. Pero ti, senlleira muller, só queres despedilo onde, como todo galego, tamén el quería morrer: na súa terra.

E ficas como viuva dun morto que ninguén consolará.

Un berro no silencio

     Unha literatura segreda. Unha lingua ilegal. Un réxime que pecha as portas á cultura. Unha cultura que segue viva, pero non na súa terra. Ela exiliouse tamén. Acompañou a Blanco Amor como unha pasaxeira no barco rumbo Arxentina, agochouse nos cadernos que carrexaba Neira Vilas e, moito antes, levouna Castelao nos seus petos ata Bos Aires. A cultura fuxiu con el, entre as súas roupas, os seus cabelos, nos cristais das súas lentes, no seu ollar. Levitaba no fume de tabaco que exhalaba, nos beizos e nas palabras que articulaba, no seu discurso, na súa convición, nas súas mans. A cultura exiliuse nas mans de Castelao, en cada unha das súas líneas, pregos, engurras. Ficou no seu corpo e moito máis adentro. 
     Mais non foi unha estancia permanente. A súa figura supuxo unha guía para a mocidade galega e galeguista, de nacemento e de pensamento. Esa cultura que gardaba compartiuna con moitos outros expulsados. Emigrantes como Neira Vilas ou Blanco Amor, que se consideraban tamén exiliados. Porque, que diferenza existe entre os dous termos? Exiliados e emigrantes. Uns con fame na cabeza, e outros con fame no estómago. Eran bachareles, changadores, traballadores do sector secundario, mozos de almacén, con letras e formación. Eran galegos, seres valentes por cruzar un mar e polivalentes por usar a cabeza e as mans. Querían demostrar que non eran mulas ás que prohibir a entrada ó metro de Madrid, senón intelectuais. Viaxaban a Bos Aires, a quinta provincia galega, a capital intelectual do mundo, onde había 35 teatros con representacións abertos cada noite, onde as librerías eran 24h, onde uns mozos que non saíran da súa terra vían ante os seus ollos un mundo de posibilidades completamente novo.

      Porque a situación no seu fogar era contraria á da grande cidade da cultura. Bos Aires era a Galiza libre. O único que as separaba: auga. A unha beira a esperanza da cultura, á outra a resistencia do pobo. Miles de quilómetros afastaban o berro do silencio. A voz duns exiliados e o mutismo doutros. O oubeo do externo e a reserva do interno. En cada unha desas catro provincias mozos coma eles, e non tan mozos, vivían presos nas súas propias casas. Obrigados a conter os seus pensamentos, a reprimir a idioloxía, a gardar silencio. Solitarios en trincheiras infinitas. Trincheiras asentadas nos sitios máis recónditos dos fogares. Faiados incomunicados, sotos oscuros, ou falsas paredes. Parece irónico, mais liberdade era recluírse indefinidamente nun cuarto de dez metros cadrados. E aínda que afastados dos exiliados en América, dos seus pensamentos, das súas obras, eles tamén compartían a idea de que o ser humano morre cando deixa de soñar. Por iso soñaban e berraban nos seus soños. Eran intelectuais, inconformistas, contrarios ao réxime, e moitos deles mestres. Mestres perseguidos e asasinados. Foxen  da longa noite de pedra e deciden atrincheirarse antes que impartir a derradeira lección. 

  A cousa cambia nos anos 50. Morre Castelao e desaparece a fundametal figura do galeguismo no exilio, o principal comprometido co nacionalismo, republicanismo e democracia. Pero toda mala noticia trae consigo unha boa. Nese mesmo ano créase a editorial Galaxia. Con ela nace a posibilidade de publicar en galego. A literatura galega comeza a desenvolverse na súa terra. No canto de morrer olvidada nuns petos vacíos, ollos pechados e boca muda; no canto de ficar enterrada no camposanto da Chacarita, a cultura sobrevive. O berro vence ao silencio. E este non é un berro de dor, senón de liberdade.

Moi adentro

  Non te preocupes, pequena artista, por non saber interpretar o ininterpretable. Que realidade máis irreal esta que vivimos. Un tango marca o ritmo dos pesadelos. Unha mirada nocturna, a mirada da lúa. Unha nube que atravesa. As nubes vense de noite? Non lles importa cortar, non van ao cárcere. O ollo espera a que o atravesen. Deixa de mirar fóra, todo está dentro. Que realidade tan irreal esta que vivimos. Non miramos sen ver, vemos sen mirar. Non se pode mirar sen ollos, pero ver si, non o material nin o externo, senón o eu.

  Todos agochamos algún segredo nunha caixa. Ás veces é tan difícil ocultalo que se apega a nós, ás nosas formas, miradas, á nosa roupa. Tan difícil que, sen decatarnos, o segredo forma parte de nós e non da caixa. E aínda que convencidos de que non, ó noso redor poden velo ó ollarnos. Eses que algún día pronunciaron un “quérote”, ou simplemente pensaron en facelo, mirarán o noso segredo fixamente, tentando facelo desaparecer, e demostrarán que aquelas palabras tiñan letra pequena.

  Por moito que intenten frealo segue aí, tan dentro que consegue escarvar a nosa pel e saír á superficie. Pero tantas miradas rematan por facer efecto. Miradas que obrigan a voltar o segredo á caixa. Miradas que convencen para acabar con el. O seguinte é vivir enganados, perseguir algo que realmente non desexamos. Pero é tan difícil non ser e cargar co peso ás costas, que, maxicamente, renacemos de novo. 

  Renacemos como nacemos a primeira vez, condenados a non ser quen somos. Condenados e castigados. Educados baixo un dogma, ó que rematamos aborrecendo e odiando. Un dogma que nos converte en asasinos de nós mesmos, en suicidas de persoas mudas, silenciadas.

  Abandonados polos ollos que tentaban cambiarnos, cuxos beizos xa non nos dedican aqueles “quérote”. Ollos que camiñan á beira do mar e desprezan o noso recordo. Ollos, que coma todos, rematan por pecharse tamén.

Eles sempre defenderon que non existe significado, que é o simple e vivo reflexo do subconsciente do espectador; así que…Que tan perturbada está a túa mente pequena artista?  Que idetifica a homosexualidade como un pesadelo, como unha vergoña, un mal do que fuxir, un segredo que manter pechado nunha caixa.

"Estranxeira na súa patria"

É a literatura galega unha literatura normalizada?

      Vagaba pola zona vella de Santiago, cando pasei fronte a unha libraría. Logo duns minutos fitando cara o escaparate decidín entrar. Crucei corredores, atravesei a tenda dunha punta á outra, ollando os estantes e lendo as etiquetas que concentra a esencia de cada andel. Fantasía, novela negra, infantil, cine, música, ciencia ficción, cómics. Mais non era iso o que buscaba. Refixen o camiño que percorrera, era imposible que non estivese, tiña que atopala. Xirei a cabeza 180 graos, e nese momento vina. Estaba alí, nun recuncho da enorme tenda. Como se intentase pasar desapercibida. Fronte a min atopábanse tres andeis adicados á "literatura gallega", ou iso dicía a etiqueta.

        No primeiro recoñecín varias traducións ao galego. Unha delas "Ulises" de Joyce, feita por Otero Pedrayo por vez primeira. No século XIX as Irmandades da Fala traduciran obras da cultura universal, demostrando a validez do galego para acceder á cultura foránea, sen a intermediación do castelán. Unha reivindicación á orde do día, como resposta á subvención de traducións ao galego dende o inglés ou castelán, non dende a lingua orixinal, mesmo en casos onde hai profesionais coñecedores desta. É tanto pedir?Ningunha lingua está normalizada ata que os seus lectores poidan acceder nela a toda a literatura universal. Tendo en conta isto, e a limitada gama de posibilidades en galego, decatámonos da situación da nosa lingua. E por conseguinte, da da nosa literatura, que non pode estar normalizada se a lingua que a move non o está.

             No seguinte andar atopeime con "Sempre en Galiza". Fíxome cavilar. Do século XIX ó XX, a literatura galega encarnaba unha ideoloxía galeguista. De feito, a obra de Castelao que sostiña na man representa plenamente o nacionalismo. Na actualidade, a utilización do galego reflexa unha actitude de compromiso coa lingua, mais esta idea converteuse en clixé, xurdindo o estereotipo de que a escolla do galego está directamente relacionada cunha posición ideolóxica. E eu pregúntome.. non é posible percibir unha obra en galego só como produto estético? Como aporte de pracer, como expresión de beleza, sen segundas intencións.Un poema en galego, un poema de amor en galego, ós ollos alleos suporá unha reivindicación. Porén, esa mesma poesía en castelán amosará simplemente fermosura.

              Non atopei o que procuraba. En realidade non procuraba nada en concreto. Son desas persoas indecisas, sen ideas fixas. Percorro coa vista a ringleira de libros, de dereita a esquerda, leo os títulos; se cadra olleo algunha sinopse, pero, sobre todo, fíxome na portada. Fito para a ilustración de cada un. E agarrando o último libro do estante póñome a pensar. Penso en min. Penso en min como lectora. Penso en quen le. En quen le en galego. Na esixencia que se expresa cara a nosa literatura. Situación que non se manifestaría se estivese normalizada.

                  Saín da libraría e sentinme unha estranxeira. Unha turista que viaxa a outro país e atopa un pequeno anaco do seu fogar. Unha forasteira que chega a outra cidade e percibe un leve murmurio na súa lingua. Desexei que algún día escribir en galego non supuxese un acto militante, que ler na nosa lingua non signifique loitar por unha causa, que para atopar un libro en galego non teñamos que buscar tanto, que a nosa lingua deixe de semellar estranxeira na nosa propia terra.

O porqué do pensamento crítico

Un dos interrogantes máis antigos da filosofía é a procura da verdade tras as aparencias, tendo en conta que dita verdade exista. Pero, máis aló de atopar resposta a este interrogante dentro do ámbito filosófico, atopar a esencia oculta, chegar á verdade universal segue sendo un dos obxectivos máis importantes dentro dunha sociedade, tanto no marco político (discutir cal é o mellor xeito de goberno, por exemplo) coma no interese e curiosidade individual (crer en Deus, elixir un estilo de vida...); así como un gran interese dentro da gran industria dos medios de comunicación (cada xornal vende a mesma noticia dun xeito totalmente diferente, cada canle televisiva pertence a unha determinada ideoloxía política...).

Mais, que é a verdade universal? Poderíamos dicir que existe unha verdade única e absoluta que explique cada cuestión tendo en conta que existen argumentos dabondo que xustifiquen ou apoien calquera idea, así coma argumentos en contra? Isto é moi sinxelo visto cun exemplo: Podemos xulgar como totalmente culpable a un asasino se realmente temos en conta todos os factores que o levaron a tal crime (un tumor no hipotálamo, esquizofrenia, fortes traumas...)? Mais, a pesar de ter todos eses factores en conta, poderiamos xulgalo como totalmente inocente? Ao igual que a culpabilidade dun asasino, todas as verdades son relativas e dependen estritamente da información que se escolla (ou á que se poda acceder). Tamén se debe ter en conta que a información que sexamos capaces de ver e o punto de vista co que se tente elaborar esa verdade irá ligado aos nosos prexuízos (consciente ou inconscientemente) xa que non estamos á marxe da sociedade que nos rodea nin á marxe das nosas propias circunstancias persoais. Chegado a este punto, podemos afirmar que a verdade existe e que non se trata dunha verdade multiperspectivista e cambiante ligada a cada individuo?

Explicado o interrogante teórico e práctico da esencia e argumentada a inexistencia da verdade universal, propiamente dita, toca preguntarnos que cabida ten o pensamento crítico na sociedade sendo conscientes de que non chegaremos a ningunha certeza absoluta. Para dar resposta a esta nova cuestión, é suficiente con imaxinar unha sociedade sen ceibepensadoras/es. Imaxinar unha realidade sen a rebelión do pobo ante os seus opresores, unha sociedade tiránica atestada de vítimas inconscientes da súa situación. Un mundo sen a Revolución Francesa, sen as revolucións obreiras, sen folgas, sen Rosa Parks, sen Darwiin, sen Rosalía, sen filósofos, sen animalistas, sen feministas. Un mundo sen xente que pensa por si mesma e defende as súas ideas para cambiar o mundo. Esa é a gran importancia do pensamento crítico, dos pensadores críticos, a loita por mellorar o mundo tendo en conta a necesidade de cambio.

Mais, non só a loita por cambiar o noso mundo é a única razón de ser do pensamento crítico, dende logo que non. Unha das máis importantes razóns para tentarmos descubrir a nosa propia verdade é o feito de ser nosa. A enorme satisfacción de crearnos a nós mesmos. Chegar a pensar, a vivir, a opinar, a esixir, a rexeitar e a namorarnos do que nós queremos e que ninguén nos impuxo. O peso e ao mesmo tempo a liberación de sermos os responsables de nós mesmos. Ese é o obxectivo do pensamento crítico, chegar á verdade pola propia labor de investigación, xa sexan erros ou acertos. Non vivir na verdade dun libro de texto, dun mestre, da familia, dos medios ou da tradición sen preguntarnos nada. Senón chegarmos a baixar os nosos 'porqués' ao mundo real dende as elites culturais que adoutrinan no pensamento binario, convertendo a sociedade nunha CPU, a cal só distingue entre verdadeiro e falso e só admite unha única realidade. Non aprendemos historia dende o bando gañador? Algo tan multiperspectivista coma a historia, con tantas realidades dende distintos puntos de vista dos cales só se ten en conta un, a realidade do bando gañador. Elite, cuxo obxectivo principal é o depreciación e o exterminio do criterio propio, dende o mero feito de dicir que é ou que non é arte (extirpando calquera fenda de sentimento) ata cambiar o ensino 'libre e liberador' por ensino 'orientado ao futuro', cambiar o cultivarse a un mesmo por adestrar a unha peza máis da cadea de montaxe.

Durante a Revolución Industrial as condicións obreiras eran infrahumanas, polo que Carl Marx desenrolou unha ideoloxía cuxo obxectivo era cambiar radicalmente aquela realidade, o Comunismo. O maior problema que detectaba Marx nas nefastas condicións dos traballadores era á alienación, é dicir, que perderan unha vida ''humana'': non vían a luz do sol case en días, non vían o resultado directo do seu esforzo (como si vía un campesiño na colleita ou un artesán ao rematar un produto), a depreciación da vida dos obreiros así como a da súa opinión. Mais, foi a personalidade revolucionaria de Marx a que tentou solucionar este gran problema social, foi a súa capacidade de pensamento crítico a que tentou combater a alienación da sociedade e, a día de hoxe, son cada xeito de pensar único, a loita de cada individuo por facer desta sociedade unha sociedade máis xusta, a existencia da liberdade de expresión grazas a todas as ceibepensadoras/es que nos preceden fai que teñamos unha sociedade chea de opinións e perspectivas distintas, con todas os contrastes de distintas perspectivas que isto leva consigo; un pensamento crítico cuxo obxectivo é manternos humanos ata na sociedade mecanicista na que vivimos, un pensamento crítico que é o único antídoto á alienación da sociedade.

Adeus. (Despedida LGSA 2018)

Un saxo na néboa e a máxica orixe galega de García Márquez

Powered by Issuu

Publish for Free

Circe ou o pracer do azul de Begoña Caamaño (por Alicia Fernández Insua)

En vías de extinción de María Reimóndez (por Andrea Castro)

En vías de extinción de María Reimóndez (por Andrea Castro)

View more presentations or Upload your own.

O pobo da noite de Manuel Rivas (por María García)

Os difuntos falaban castelao (Por María García)

Os difuntos falaban castelao ~ Anxel Fole

    Este texto pertence ao libro Á lus do candil de Anxel Fole. Esta obra consta de quince relatos, o primeiro deles actúa como introdución para os seguintes. O libro foi publicado no 1953 e recibiu numerosos premios. Hoxe en día é considerada unha das obras cume do autor.

    O relato conta a historia dun grupo de paisanos que foron asustados polas voces de dous xoves que se citaran secretamente no camposanto a portas cerradas. Podemos ver un retrato da sociedade galega. Todos os personaxes son facilmente identificables como parte da poboación galega. A demais, grazas á introdución que nos da o autor e ás trazas dialectais podemos situalo na zona ourensá. En toda a obra de Fole, os hipergaleguismos e vulgarismos, ao igual que os dialectalismos, teñen bastante presencia. Por exemplo cando din que os defuntos falan castelao en vez de castelán.

    O relato é unha narración de tipo oral, contada por un home como se fora algo que á súa vez lle contaron a el. As narracións marco son algo moi típico da narrativa desta época, pois son técnicas innovadoras que nunca antes se empregaran. Tamén podemos destacar a importancia do paisaxe, sempre citado e descrito facendo unha narración case cinematográfica. Cabe destacar a importancia do diálogo, algo que introduce a narrativa desta época e que axuda a ese efecto cinematográfico.

    Vemos que Anxel Fole fai unha especie de imitación a Dos arquivos do trasno de Rafael Dieste, pois a forma dos relatos é moi similar. No caso de Á lus do candil, a morte está presente case sempre, ao igual que unha descripción paisaxística con abundantes topónimos que nos sitúa moi ben no lugar onde sucede a acción. O que teñen en común os relatos de ambos escritores é que sempre hai un compoñente máxico que logo sempre acaba tendo unha explicación racional. Ademais ambos autores procuran manter a tensión ata o desenlace, onde se explican os feitos e todo volve cobrar sentido.

    En conclusión, este relato é unha mostra do característico realismo popular de Fole, no cal se ven as costumes do pobo e as historias son relatos contados oralmente. Sempre mantendo a intriga ate o final e sempre con trazos tanto dialectais como topolóxicos da zona de onde Fole procede, o Courel.