Literatura Galega Contemporánea

A poesía das Irmandades da Fala e Cabanillas (por Yaiza Otero) 

 As Irmandades da Fala fúndanse na Coruña en 1926 da man de Antón Vilar Ponte. Recollen e potencian as aspiracións galeguistas do Provincialismo e o Rexionalismo. Un dos seus obxectivos fundamentais é a dignificación e promoción da lingua galega. Ademais das reivindicacións culturais teñen un ideario político ben definido. Supoñen o inicio do nacionalismo. O seu voceiro é a revista A Nosa Terra. Fundan editoriais que permitirán a publicación en galego: Céltiga, Alborada, Libredón, Lar e Nós. E crean publicacións periódicas en galego: A Nosa Terra, Rexurdimento, Nós, Ronsel… Publican algunhas normas para a unificación do galego e un dicionario castelán/galego.

Continúase coa  temática e forma dos autores do Rexurdimento pero cun deterioramento estético progresivo: costumismo ruralista, historicismo celtista, intimismo sentimental e reivindicación cívica. Na poesía do primeiro terzo do século XX hai dúas tendencias xerais: a continuísta (Noriega Varela e Crecente Vega) e a renovadora (Ramón Cabanillas).

Noriega Varela, autor da liña continuísta, ten toda a súa obra poética recollida nun único volume, Do ermo. Na súa poesía segue dúas liñas: o costumismo ruralista e o lirismo da natureza.

O costumismo ruralista enmárcase dentro da corrente do descritivísimo paisaxista e de costumes propio da tradición decimonónica: métrica popular, temática rural e escenas costumistas.

No lirismo da natureza enfatízanse as cousas humildes da paisaxe, usa unha expresión máis culta e refinada. Influenciado polos poetas latinos emprega estrofas cultas, como o soneto.

Na liña renovadora a figura a destacar é Ramón Cabanillas. Dentro da poesía cultivou a poesía lírica e narrativa. Tamén ten unha obra de teatro. A súa poesía lírica ten tres liñas temáticas: a costumista, a intimista e a cívica. A súa poesía narrativa trata a temática mítica, do celtismo e da reivindicación nacional. Tanto a súa vida como a súa obra se divide en tres etapas.

A primeira etapa, a agrarista, é unha etapa de formación. Estuda no Seminario de Compostela e traballa na notaría e no concello de Cambados. Está influenciado polos poetas clásicos (Horacio e Ovidio) na súa poesía narrativa. Hai un influxo da tradición folclórica galega na poesía lírica (uso de hipergaleguismos e de castelanismos, uso de versos de arte menor, temática amorosa, paisaxística, intimista, folclórica e de denuncia social…). Tamén hai un influxo dos poetas do Rexurdimento (Rosalía de Castro, Curros e Pondal) e do Romanticismo europeo e do simbolismo. Incorpora novidades métricas e estilísticas do Modernismo hispano. Nesta primeira etapa escribe dúas obras: No desterro (poesía lírica, publicado en 1913, prolongado por Basilio Álvarez e Vento mareiro (publicada en 1915). É o poeta revolucionario do agrarismo.

A súa segunda etapa, a galeguista, poderíase dividir en dúas partes tamén.

 Na primeira, asume o discurso político das Irmandades da Fala, ingresa na RAG e convértese na voz do poeta civil que loita polos intereses de Galiza. É un poeta didáctico do galeguismo das Irmandades da Fala. Escribe dúas obras: Da terra asoballada (poesía lírica, temática centrada no ideario galeguista, xa non todos os fidalgos son “malos” algún é “amante da súa terra” e Galicia substitúe ao labrego na calidade de “oprimida” e como suxeito de abusos e inxustizas) e A man da santiña (obra de teatro baixo o influxo do autor dramático inglés Yeats).

 Na segunda parte desta etapa galeguista, a mitolóxica, convértese no poeta conceptista e maduro do Galeguismo Culturalista. Escribe O bendito San Amaro (con debuxos de Castelao), O Mariscal (obra de teatro na que o protagonista é convertido en mártir das liberdades galegas pola súa resistencia á opresión de Isabel a Católica), A rosa de cen follas (homenaxe a Rosalía) e Na noite estrelecida.

Este último é un dos mellores poemas narrativos da literatura galega. É un longo poema narrativo dividido en tres partes (sagas): a espada de Escalibur, o cabaleiro do Sant Grial e o soño do rei Artur. É poesía narrativa. Utiliza unha lingua poética moi elaborada na que desaparecen os castelanismos (aínda que mantén hipergaleguismos) e usa arcaísmos e neoloxismos. Hai un gran influxo das lendas artúricas (temática da Materia de Bretaña). Introduce elementos de inspiración modernista. É unha obra dunha grande elaboración formal, estilo culto, métrica coidada, onde se combinan os versos alexandrinos cos octosílabos.

Na terceira etapa, a franquista, nun primeiro momento afástase de toda a actividade política e cultural. É a etapa de posguerra e ditadura. Logo pasa a ser un poeta do franquismo respectuoso coa lingua e a cultura galega. Escribe dous romances en revistas antifascistas, Camiños no tempo, Antífona da Cantiga, Da miña zanfona, Versos de alleas terras e Samos.